Uzależnienie to nabyta silna potrzeba wykonywania jakiejś czynności lub zażywania jakiejś substancji.

Jakie są rodzaje uzależnienia?

Najczęściej uzależnienia dzielimy ze względu na mechanizm ich powstawania, czyli uzależnienia fizjologiczne, psychologiczne i społeczne. Często zdarza się też, że mechanizmy ich powstawania są ze sobą ściśle połączone i nie da się ich jasno oddzielić.

Uzależnienie fizjologiczne to nabyta silna potrzeba zażywania jakiejś substancji. Jeśli nie dostarczymy tej substancji lub odstawimy ją na pewien czas, to pojawi się zespół abstynencyjny (zespół z odstawienia), odczuwany jako szereg dolegliwości, np. bóle, biegunki, uczucie zimna, wymioty, drżenia mięśni, bezsenność, itd. Substancje, które najczęściej prowadzą do uzależnienia to nikotyna, alkohol etylowy, opioidy (heroina i morfina), barbiturany niektóre steroidy, itd.

Uzależnienie psychiczne to nabyta silna potrzeba stałego wykonywania jakiejś czynności lub zażywania jakiejś substancji, której niespełnienie może prowadzić do fizjologicznych następstw, wspomnianych wyżej. Czynności uzależniające psychicznie to najczęściej hazard, seks, masturbacja, pornografia, Internet, gry komputerowe, zakupy, praca, jedzenie, telewizja, samookaleczanie, itd.

Jakie są cechy uzależnienia psychicznego?

Przede wszystkim jest to wzmożona potrzeba związana z poszukiwaniem środka uzależniającego. Następuje też wzrost tolerancji na działania środka, czyli obniżenie efektu przyjemności, który on dostarcza. Oznacza to, że aby osiągnąć efekt przyjemności, osoba uzależniona musi przyjmować coraz większe ilości danej substancji, albo wykonywać daną czynność coraz częściej. Następuje też kompulsywne spożywanie danej substancji, wykonywanie danej czynności kosztem swojego zdrowia i otoczenia, osłabienie woli, obsesja brania i natręctwa myślowe utrzymujące się i nawracające nawet po wieloletniej abstynencji. Pojawia się samooszukiwanie się usprawiedliwiające wykonywanie danej czynności, związane z psychologicznymi mechanizmami obronnymi (więcej o mechanizmach obronnych, możesz przeczytać TUTAJ). W konsekwencji pojawia się fizyczne wyniszczenie, brak zainteresowania otoczeniem, wypalenie emocjonalne, mogące prowadzić nawet  do samobójstwa.

Uzależnienie społeczne to nabyta silna potrzeba przynależności do grupy i bezwzględne respektowanie panujących w niej zasad i obyczajów. Może wynikać z panującej mody, wieku (młodzież wykazuje silne pragnienie przynależności), poglądów, itd. Osoba uzależniona często rezygnuje z ważnych dla siebie wcześniej aktywności, wypada z ról społecznych, aby sprostać oczekiwaniom grupy, do której chce należeć.

Jakie są symptomy uzależnienia?

Zachowanie szybko staje się nawykowe, czyli częste, regularne i stereotypowe. Ponadto zabiera znaczną część czasu, jest przyczyną problemów zdrowotnych, finansowych, zawodowych, małżeńskich i innych, ma charakter kompulsywny, czyli trudno go zaprzestać stale i całkowicie, związane jest z wewnętrznym powracającym przymusem. Często też pojawia się zespół abstynencyjny po odstawieniu albo zaprzestaniu kontaktu z daną substancją czy czynnością.

Jakie są przyczyny uzależnienia?

Przyczyną uzależnień fizjologicznych są zmiany receptorowe, które powoduje zażywanie danej substancji. Zmienia się przepuszczalność błon komórkowych, produkcja enzymów i neuroprzekaźników. Jednak uzależnienie fizjologiczne nie prowadzi do tak głębokich zmian, jak uzależnienie psychiczne. Koncepcji, które wyjaśniają dlaczego ludzie się uzależniają psychicznie jest wiele. Głównie wynika to z silnej potrzeby dostarczania endorfin, poszukiwania przyjemności. Są też koncepcje podkreślające znaczenie relacji w dzieciństwie – wg nich uzależnienia pojawiają się jako wynik izolacji społecznej we wczesnym dzieciństwie na skutek silnego lęku separacyjnego, zaburzenia więzi rodzinnych, wynik silnego autorytetu, nadopiekuńczej matki, niemożności osiągania celów, chęci powrotu do dzieciństwa. Jednak przede wszystkim najczęściej uzależnienie jest wynikiem redukcji niepokoju związanego z nadmiernymi oczekiwaniami i poczuciem braku kontroli nad otoczeniem i samym sobą.

Niektóre uzależnienia warunkowane są kulturowo czy nawet religijnie, np. spożywanie alkoholu jako mistycyzm (wino jako krew Chrystusa), obyczaj picia za czyjeś zdrowie, braterstwo.

Substancje, od których się uzależniamy czy czynności, które wykonujemy dają szybkie uczucie przyjemności, spełnienia, relaksu, pozwalają poradzić sobie z nieprzyjemnymi uczuciami, nadwrażliwością, kompleksami, nieśmiałością, niską samooceną, itd.

Przyczyny mogą być także środowiskowe, np. wychowanie w środowisku alkoholowym, brak innych wzorców radzenia sobie z trudnościami życiowymi, brak dobrych wzorców postępowania, itd.

Jakie są inne rodzaje uzależnień?

We współczesnym świecie coraz częstszym problemem jest uzależnienie od Internetu, gier komputerowych, portali społecznościowych, itd. Najczęściej mówimy o tym uzależnieniu w kontekście ludzi młodych, ale dotyka on także ludzi w średnim wieku i seniorów. Poprzez uzależnienie od Internetu rozumiemy nieprawidłowy sposób korzystania z sieci, prowadzący do istotnego zakłócenia czynności psychicznych i zaburzenia zachowania się.

Uzależnienie od seksu, czyli podejmowanie różnorodnych zachowań seksualnych bez względu na ryzyko, które się z nimi wiąże, niemożność powstrzymania się, często prowadzenie podwójnego czy wielokrotnego życia, co stanowi zagrożenie dla życia zawodowego lub rodzinnego.

Uzależnienie od odchudzania, co często wiąże się z zaburzeniami odżywiania, np. anoreksją czy bulimią, ale też z ortoreksją, czyli uzależnieniem od zdrowego odżywiania.

Uzależnienie od samookaleczania się, czyli rozmyślnego uszkadzania własnego ciała w wyniku autoagresji lub depresji lub też znaczenia społecznego (np. w niektórych środowiskach przestępczych czy subkulturowych) lub chęci zwrócenia na siebie uwagi. Osoby samookaleczające się często nie czują bólu w trakcie tej czynności, ponieważ we krwi pojawia się endorfina, która niemal całkowicie eliminuje ból, napięcie i poprawia samopoczucie.

Uzależnienie od sekt, które wynika z silnej potrzeby przynależności, poczucia wspólnoty, duchowego przywództwa, zaangażowania się i włączenia w grupę, z potrzeby posiadania wizji.

Jak radzić sobie z uzależnieniem?

Przede wszystkim należy poszukać wsparcia, zarówno wśród specjalistów, jak i grup wsparcia, czyli osób, które same przeszły daną drogę i udało im się z nałogiem wygrać. Korzystanie ze wsparcia specjalistów jest tu kluczowe, gdyż posiadają oni ekspercką wiedzę i doświadczenie. Im szybciej zdiagnozujemy problem z uzależnieniem, tym szybciej będziemy mogli podjąć środki zaradcze czy też leczenie. Ważną kwestią jest to samoświadomość. Niewiele osób, które są uzależnione zdają sobie sprawę ze swojego problemu, pierwsze objawy najczęściej dostrzega otoczenie. Aby skutecznie rozpocząć leczenie trzeba być zmotywowanym, trzeba samemu chcieć, nikt inny nie wykona tej pracy za osobę uzależnioną. Gdy zatem sami widzimy u siebie pierwsze niepokojące objawy mogące prowadzić do uzależnienia, albo widzimy te objawy u swoich bliskich, nie czekajmy i szybko reagujmy, zgłaszajmy się do specjalistów! Oni są po to, by nam pomóc.