Czym jest osobowość? Czy charakter jest tym samym co osobowość?
Koncepcji i teorii osobowości jest bardzo wiele. Już starożytni filozofowie zadawali sobie pytanie kim jesteśmy, co sprawia, że jesteśmy właśnie tacy. Wielu wybitnych naukowców zajmowało się tym tematem i w zależności od nurtu w jakim pracowali, ich koncepcje również z czasem zmieniały się i ewaluowały.Można przyjąć, że osobowość to charakterystyczny, względnie stały sposób reagowania każdego człowieka na środowisko społeczno-przyrodnicze, a także sposób wchodzenia z nim w interakcje. Prościej mówiąc, to sposób reagowania na otoczenie, to wszystko kim jesteśmy i jacy jesteśmy, a w konsekwencji, jakich wyborów dokonujemy. Osobowość nie jest jednak jedynym wyznacznikiem działania. Zgodnie z teorią cech, osobowość to zespół względnie trwałych cech lub dyspozycji psychicznych jednostki, różniących ją od innych jednostek.
Czym jest charakter?
W psychologii nie stosuje się pojęcia charakter. Mówimy raczej o osobowości, czyli względnie trwałej tendencji do reagowania w określony sposób, która kształtowana jest w toku życia człowieka i o temperamencie, czyli wrodzonych cechach psychofizycznych, które widoczne są już od urodzenia, zarówno u ludzi, jak i u zwierząt. Temperament jest zatem podbudową osobowości.Jak powstaje osobowość?
Osobowość kształtowana jest przez całe życie, szczególnie w okresie dzieciństwa oraz młodości poprzez doświadczenia, kontakty z osobami znaczącymi dla danej jednostki, role społeczne pełnione przez daną osobę, a także wydarzenia powtarzające się lub wyjątkowo silne. Istotną rolę odgrywają tu również wrodzone cechy biofizyczne, czyli temperament.Osobowość rozwija się stopniowo. W procesie jej kształtowania człowiek osiąga zdolność przetwarzania napływających informacji, dzięki czemu tworzy sobie obraz świata i siebie, wyznacza wartości i cele, tworzy własne przekonania na temat przedmiotów, osób, sytuacji, przez co jego zachowanie nabiera cech stałości i powtarzalności.
Typy osobowości
Jak wspomniałam, wiele jest koncepcji osobowości i dlatego wyróżnić można różne typy osobowości. W tym artykule przyjrzymy się koncepcji osobowości opracowanej przez Costę i McCrae zgodnie z teorią cech. Na podstawie swoich badań wyróżnili oni 5 charakterystycznych cech osobowości, które posiada każdy człowiek, ale w różnym nasileniu. Są to: neurotyzm, ekstrawersja, otwartość na doświadczenie, ugodowość i sumienność. Zgodnie z tą teorią każdy człowiek posiada wymienione cechy, ale każdy ma ich indywidualną mieszankę. Przyjrzymy się po kolei każdej z nich:Neurotyzm
Nasilenie tej cechy oznacza względnie trwałą tendencję do reagowania emocjami takimi jak: lęk, agresja, wrogość, impulsywność na otaczające wydarzenia. Osoby z dużym nasileniem neurotyzmu określane są jako nadwrażliwe, nieśmiałe, często reagujące lękiem i niepokojem. Z kolei osoby, które wykazują niski poziom neurotyzmu określane są jako zrównoważone emocjonalnie.Ekstrawersja
Nasilenie tej cechy oznacza względnie stałą tendencję do poszukiwania kontaktów towarzyskich, serdeczności, asertywności w relacjach, aktywność i poszukiwanie doznań. Osoby te lubią gdy dużo wokół nich się dzieje, lubią angażować się w wiele działań, cechuje je pozytywna emocjonalność, entuzjazm. Z kolei osoby o niskim natężeniu tej cechy określane są mianem introwertyków, czyli osób które bardziej cenią sobie własne towarzystwo, nawiązywanie nowych relacji sprawia im trudność, a zbyt wiele bodźców i sytuacji emocjonalnych przytłacza.Otwartość na doświadczenie
Nasilenie tej cechy oznacza względnie stałą tendencję do ciekawości poznawczej, tolerancji, kierowanie się estetyką, uczuciami, ideałami, wartościami, a przede wszystkim chęć poznawania otaczającego świata. Osoby z niskim natężeniem tej cechy określane są najczęściej jako konserwatywne i sztywne w swoich poglądach, niechętne do poznawania świata, trzymające się utrwalonych sposobów postępowania.
