Dieta bezglutenowa to sposób żywienia, w którym wraz z żywnością nie dostarczamy naszemu organizmowi glutenu. W ostatnich latach dieta ta zyskała bardzo dużą popularność, szczególnie wśród celebrytów, w ślad za którymi podążyła spora część społeczeństwa. Jednocześnie gluten otrzymał łatkę składnika winnego za rozwój wielu chorób. Czy faktycznie dieta bezglutenowa to odpowiedni wzorzec żywieniowy, a gluten to wróg dla naszego zdrowia?

Czym jest gluten?

Po pierwsze, trzeba odpowiedzieć sobie na pytanie, co to jest gluten? Jest to mieszanina pewnych białek zapasowych występujących naturalnie w niektórych zbożach. Gluten można znaleźć w:

  • Pszenicy
  • Jęczmieniu
  • Życie
Glutenowi nie przypisuje się żadnych szczególnych właściwości prozdrowotnych. Jednak jest on nieocenionym składnikiem wykorzystywanym w produkcji żywności. Dlaczego? Białko to wykazuje istotne właściwości technologiczne. Nadaje produktom właściwą strukturę, wpływając na sprężystość, elastyczność i lepkość.

Zasady diety bezglutenowej

Jak wspomniano na początku artykułu, dieta bezglutenowa opiera się wyłącznie o jedną podstawową zasadę – wyeliminowanie z naszego jadłospisu wszystkich tych produktów spożywczych, które zawierają gluten. Wydaje się, że jest to bardzo banalne i proste. W rzeczywistości jest zupełnie inaczej!

Gluten jest obecny w pszenicy, jęczmieniu, życie i bardzo często w owsie (nie występuje w nim naturalnie, ale zdarza się, że surowiec ten w toku produkcji jest zanieczyszczany glutenem). Dlatego stosując dietę bezglutenową jesteśmy zmuszeni zrezygnować z produktów spożywczych przygotowanych na ich bazie. A jest ich wiele i są to m.in.: pieczywo pszenne, pieczywo żytnie, chleb razowy, bagietki, tosty, pyzy, kopytka, pierogi, knedle, naleśniki, ciasta, drożdżówki, pizza, hot-dogi, ciasteczka, batony, biszkopty, pierniki, herbatniki, płatki śniadaniowe, bułka tarta, kawa zbożowa, piwo.

Niestety na powyższych produktach lista się nie kończy. Ze względu na funkcje, jakie gluten pełni w żywności, jest on ochoczo dodawany do wielu produktów spożywczych, w których naturalnie moglibyśmy się nie spodziewać jego obecności. Gluten niejednokrotnie znajdziemy w produktach instant, w tym w zupach w proszku, w wędlinach, konserwach rybnych i mięsnych, produktach panierowanych, przyprawach, ketchupach, majonezach, musztardzie, produktach mlecznych owocowych, serach topionych, owocach suszonych, mieszankach przyprawowych.

Co można jeść na diecie bezglutenowej?

Odpowiedź na to pytanie jest bardzo prosta – wszystkie te produkty, które nie posiadają w swoim składzie glutenu. Wolne od glutenu będą na pewno świeże warzywa i owoce, oleje roślinne, masło, margaryna, dżem, produkty spożywcze na bazie kukurydzy, ryżu (w tym np. mąka ryżowa), komosy ryżowej, prosa, gryki (np. kasza gryczana), nieprzetworzone, świeże mięso i ryby, jaja, produkty mleczne (np. świeże mleko, kefir, maślanka, ser biały, ser żółty). Wśród napojów pozbawionych glutenu znajdują się: herbata, kawa naturalna, soki owocowe, wody mineralne, napary ziołowe, wino.

Na rynku dostępne są również dedykowane produkty spożywcze bezglutenowe. Są to produkty, co do których możemy mieć pewność, że nie zawierają w ogóle glutenu. Na etykietach takich produktów znajduje się symbol przekreślonego kłosa.

Kto powinien stosować dietę bezglutenową?

Wyłącznym wskazaniem do stosowania diety bezglutenowej jest zdiagnozowana celiakia. Osoby cierpiące na celiakię wręcz muszą wyeliminować gluten ze swojej diety. W przeciwnym razie następuje zniszczenie kosmków jelitowych w przewodzie pokarmowym, które odpowiedzialne są m.in. za wchłanianie składników pokarmowych. Niestosowanie się do zasad diety bezglutenowej przez osoby z celiakią prowadzi do wystąpienia dolegliwości żołądkowo-jelitowych (bólów brzucha, biegunek, zaparć, wzdęć). Jednak to tylko początek problemów. W dalszej kolejności dochodzi do obniżenia masy ciała, pojawia się przewlekłe zmęczenie, a także osłabienie i ból mięśni. Konsekwencją nieprzestrzegania diety bezglutenowej u osób cierpiących na celiakię jest również zwiększone ryzyko rozwoju osteoporozy i anemii.

W przypadku wszystkich innych schorzeń, nie ma konieczności rezygnowania ze spożywania produktów zawierających gluten. Przeprowadzono wiele badań naukowych, które jednoznacznie pokazują, że wprowadzenie diety bezglutenowej:

  • Nie pomaga w odchudzaniu (a wręcz może przyczyniać się do zwiększenia masy ciała)
  • Nie poprawia stanu zdrowia u osób cierpiących na choroby tarczycy (w zdecydowanej większości przypadków)
  • Nie poprawia wyników sportowych uzyskiwanych przez sportowców
  • Nie łagodzi objawów autyzmu (istnieją tylko nieliczne przesłanki, które pozwalają mieć nadzieję, ze eliminacja glutenu może wpływać korzystnie na zdrowie osób z autyzmem; jeżeli jednak korzyści zdrowotne nie zostaną stwierdzone, dalsze stosowanie diety bezglutenowej u osób z autyzmem nie ma sensu)
Dodatkowo, nie należy rezygnować z wprowadzania glutenu do diety niemowląt.

Zagrożenia wynikające ze stosowania diety bezglutenowej

Trzeba mieć świadomość, że eliminując gluten z diety, w istotny sposób ograniczamy spożycie wielu produktów. W efekcie, stosując nierozważnie dietę bezglutenową (np. bez wsparcia dietetyka) narażamy się na deficyt wielu składników odżywczych. Przeprowadzone badania naukowe pokazują, że osoby będące na diecie bezglutenowej zagrożone są niedoborem m.in. błonnika pokarmowego, wapnia, żelaza, cynku, magnezu, witaminy B12 i kwasu foliowego.